Połowa ciąży to wyjątkowy moment – za Tobą pierwszy trymestr pełen zmian, a przed Tobą druga połowa oczekiwania na narodziny dziecka. Właśnie w tym okresie, zazwyczaj między 18. a 22. tygodniem ciąży, przychodzi czas na jedno z najważniejszych badań ultrasonograficznych – USG połówkowe, zwane również anatomicznym. To kompleksowe badanie pozwala na niezwykle dokładną ocenę budowy ciała płodu, jego narządów wewnętrznych oraz monitorowanie prawidłowego rozwoju. Dla wielu przyszłych rodziców jest to nie tylko kluczowy element diagnostyki medycznej, ale także niezwykle emocjonujące doświadczenie, dające możliwość dokładniejszego przyjrzenia się swojemu dziecku. Zrozumienie zakresu i celu tego badania pozwala docenić jego wagę w zapewnieniu spokoju i bezpieczeństwa na dalszym etapie ciąży.

Co to jest USG połówkowe i kiedy się je wykonuje?

USG połówkowe to szczegółowe, nieinwazyjne badanie ultrasonograficzne, którego głównym celem jest dokładna ocena anatomii płodu w celu wykrycia ewentualnych wad wrodzonych lub nieprawidłowości rozwojowych. Jest to standardowe badanie zalecane wszystkim kobietom ciężarnym, niezależnie od wieku czy wcześniejszych wyników badań. Optymalny czas na jego przeprowadzenie to okres między 18. a 22. tygodniem ciąży. Dlaczego akurat wtedy? Na tym etapie rozwoju płód jest już na tyle duży, a jego narządy odpowiednio wykształcone, że możliwa jest ich precyzyjna wizualizacja za pomocą ultradźwięków. Jednocześnie, ilość płynu owodniowego jest zazwyczaj wystarczająca, aby stworzyć dobre „okno akustyczne”, ułatwiające uzyskanie wyraźnych obrazów. Wykonanie badania w tym terminie daje również czas na ewentualne podjęcie dalszych kroków diagnostycznych lub terapeutycznych, jeśli zostaną wykryte jakiekolwiek nieprawidłowości. Takie specjalistyczne badanie anatomiczne można wykonać w placówkach dysponujących odpowiednim sprzętem i doświadczeniem, jak poradnia https://prenatus.pl/. Badanie trwa zazwyczaj od 20 do 45 minut, w zależności od ułożenia płodu i warunków technicznych.

Ocena struktur głowy, mózgu i twarzy płodu

Jednym z pierwszych i kluczowych elementów badania połówkowego jest dokładna ocena głowy i jej zawartości. Lekarz sprawdza kształt czaszki, jej ciągłość oraz dokonuje pomiarów biometrycznych, takich jak wymiar dwuciemieniowy (BPD) i obwód główki (HC). Te pomiary są istotne dla oceny prawidłowego wzrastania płodu. Następnie uwaga skupia się na strukturach mózgowia. Oceniane są komory boczne mózgu (ich szerokość), obecność i wygląd splotów naczyniówkowych, struktury linii środkowej mózgu (np. sierp mózgu, jama przegrody przezroczystej), móżdżek oraz zbiornik wielki mózgu. Celem jest wykluczenie wad ośrodkowego układu nerwowego, takich jak wodogłowie (poszerzenie komór mózgowych), małogłowie, bezmózgowie, przepukliny mózgowe czy agenezja ciała modzelowatego. Badanie obejmuje również ocenę twarzy płodu. Lekarz ogląda profil dziecka, ocenia kość nosową, kontroluje budowę oczodołów (ich rozstawienie) oraz wygląd warg i podniebienia. Pozwala to na wczesne wykrycie takich wad jak rozszczep wargi i/lub podniebienia, które mogą wymagać specjalistycznej opieki po urodzeniu.

Badanie klatki piersiowej, serca i jamy brzusznej

Kolejnym etapem jest ocena klatki piersiowej i jamy brzusznej. W klatce piersiowej lekarz ocenia płuca – ich echogeniczność (wygląd w obrazie USG) oraz czy nie ma obecności nieprawidłowych mas (np. torbieli) lub płynu w jamie opłucnej. Jednak szczególną uwagę poświęca się ocenie serca płodu. Jest to jedna z najtrudniejszych, ale i najważniejszych części badania połówkowego, ponieważ wady serca należą do najczęstszych wad wrodzonych. Lekarz ocenia położenie serca w klatce piersiowej, jego wielkość, prawidłową budowę czterech jam (dwóch przedsionków i dwóch komór), obecność i prawidłowe funkcjonowanie zastawek oraz prawidłowe odejście i przebieg dużych naczyń krwionośnych (aorty i tętnicy płucnej). Wykrycie jakichkolwiek nieprawidłowości w budowie lub funkcji serca jest wskazaniem do wykonania specjalistycznego badania echokardiograficznego płodu (echo serca płodu). Następnie oceniana jest jama brzuszna. Lekarz sprawdza obecność i położenie żołądka (powinien być widoczny jako czarny pęcherzyk po lewej stronie), ocenia wygląd jelit, wątroby oraz śledziony. Kluczowa jest ocena nerek – ich obecności, wielkości, budowy (czy nie są poszerzone miedniczki nerkowe) oraz pęcherza moczowego (jego wypełnienie świadczy o prawidłowej funkcji nerek). Ocenie podlega również ciągłość powłok brzusznych, aby wykluczyć wady takie jak przepuklina pępkowa (ubytek w powłokach w okolicy pępka z zawartością worka przepuklinowego) czy wytrzewienie (ubytek powłok obok pępka bez worka przepuklinowego).

Ocena kręgosłupa, kończyn oraz pomiary biometryczne

Kręgosłup płodu jest dokładnie oceniany na całej swojej długości, zarówno w przekroju podłużnym, jak i poprzecznym. Lekarz sprawdza ciągłość łuków kręgów oraz pokrycie skórne nad kręgosłupem. Celem jest wykluczenie wad cewy nerwowej, z których najczęstszą jest rozszczep kręgosłupa (spina bifida). Jest to poważna wada, której wczesne wykrycie ma ogromne znaczenie dla dalszego postępowania. Następnie oceniane są kończyny górne i dolne. Sprawdza się obecność wszystkich trzech segmentów każdej kończyny (kość ramienna/udowa, kości przedramienia/podudzia, dłoń/stopa) oraz ich prawidłową budowę i ruchomość. Możliwe jest również policzenie palców, choć nie zawsze jest to łatwe technicznie. Wyklucza się wady takie jak skrócenie kończyn, ich brak lub deformacje. Integralną częścią badania połówkowego są pomiary biometryczne płodu. Oprócz wspomnianych wcześniej pomiarów główki (BPD, HC), mierzy się również obwód brzuszka (AC) oraz długość kości udowej (FL), a czasem także innych kości długich (np. kości ramiennej – HL). Te cztery podstawowe pomiary (BPD, HC, AC, FL) pozwalają na obliczenie szacunkowej masy płodu (EFW – Estimated Fetal Weight) i porównanie jej z normami dla danego wieku ciążowego. Dzięki temu można ocenić, czy dziecko rośnie harmonijnie i zgodnie z oczekiwaniami.

Ocena łożyska, pępowiny, płynu owodniowego i określenie płci

Oprócz szczegółowej oceny samego płodu, podczas USG połówkowego badane są również tzw. struktury dodatkowe, które są niezbędne dla prawidłowego przebiegu ciąży. Lekarz ocenia lokalizację łożyska – sprawdza, czy nie znajduje się ono zbyt nisko, w okolicy ujścia wewnętrznego szyjki macicy (co określa się mianem łożyska przodującego i może być przyczyną krwawień oraz wskazaniem do cięcia cesarskiego). Ocenie podlega również struktura łożyska i jego grubość. Badana jest pępowina – przede wszystkim liczba naczyń krwionośnych. Prawidłowa pępowina zawiera trzy naczynia: dwie tętnice i jedną żyłę. Obecność tylko dwóch naczyń (tzw. pępowina dwunaczyniowa) może, choć nie musi, wiązać się z innymi wadami płodu lub zaburzeniami wzrastania. Oceniana jest także ilość płynu owodniowego. Można ją ocenić subiektywnie lub za pomocą pomiarów – najczęściej stosuje się wskaźnik płynu owodniowego (AFI – Amniotic Fluid Index) lub pomiar największej wolnej kieszeni płynowej (MVP – Maximal Vertical Pocket). Zarówno zbyt mała ilość płynu (małowodzie), jak i zbyt duża (wielowodzie) mogą wskazywać na różne problemy zdrowotne płodu lub matki i wymagają dalszej obserwacji lub diagnostyki. Na koniec, jeśli rodzice wyrażają taką chęć i warunki techniczne (ułożenie dziecka) na to pozwalają, lekarz może określić płeć dziecka. USG połówkowe to niezwykle ważne badanie, dostarczające kompleksowych informacji o stanie zdrowia i rozwoju dziecka. Jego prawidłowy wynik daje rodzicom ogromny spokój, a wykrycie ewentualnych nieprawidłowości pozwala na wczesne wdrożenie odpowiedniego postępowania.